Clarice Gargard: 'Het was extreem in zowel toon, aard als veelheid'

Clarice Gargard, journalist, columnist en programmamaker voor onder andere NRC en De Correspondent, over online bedreigingen.

Online agressie, fysieke klappen, het vernielen van apparatuur, schelden, spugen tot en met dood wensen. De bedreigingen tegen journalisten nemen toe en worden explicieter. De impact is fors. Journalisten vertellen over hun ervaringen. In dit deel: Clarice Gargard, journalist, columnist en programmamaker voor onder andere NRC en De Correspondent, over online bedreigingen.

'Ik maakte een live registratie op Facebook van een anti-Zwarte Pieten demonstratie in Amstelveen. Het was een registratie zonder verder commentaar. Daarop kreeg ik 8000 haatberichten. Er kwamen reacties binnen die varieerden van doodsbedreigingen tot racistische en seksistische beledigingen, zoals ‘zwartjoekel, ga terug naar je eigen land’, of ‘zij moet doodgeschoten worden met een AK47. Het was extreem in zowel toon en aard als veelheid.

Ik wil wel benadrukken dat het niet alleen gaat om dit specifieke moment. Als columnist en journalist heb ik dagelijks te maken met haatreacties. Agressie is iets structureels aan het worden en verbonden aan het werk wat ik doe. Het escaleert. Niet alleen naar mij gericht maar ook naar collega-journalisten, politici en activisten. En al helemaal als je vrouw bent, of een vrouw van kleur of lhbti. Daar word je heel erg op gepakt. Het wordt erger en gerichter. Dat maakt het behoorlijk zorgwekkend.'

Wat was de impact van de bedreiging naar aanleiding van Amstelveen?

'Schokkend en beangstigend want het is op jou gericht. Je kunt je heel eenzaam en onveilig voelen, omdat je niet weet wie de afzenders zijn en wie van hen ertoe in staat is de daad bij het woord te voegen. Dat is wel slikken.'

Heb je aangifte gedaan?

'Ja, ik vond dat ik een grens moest trekken. Omdat ik op dat moment niet in mijn eigen sociale media wilde en durfde, hebben vrienden de reacties gebundeld, gearchiveerd en aan de politie aangeboden. Van alle reacties is een selectie gemaakt. Het is lastig, want wat is strafbaar? Het is ambigu wanneer het op beledigingen aankomt. Doodsbedreigingen zijn al iets duidelijker.
De politie nam de bedreigingen zeer serieus. Er was iemand van de diversiteitsafdeling van de politie aanwezig tijdens mijn aangifte en ik kreeg adviezen over het omgaan met de publiciteit en aandacht die er voor de zaak was.'

Wat is er gedaan met die aangifte?

'Nou, dat is het punt: ik heb geen idee. Het is toentertijd heel serieus genomen, er is onderzoek gedaan en de aangifte is doorgestuurd naar het OM, maar daarna heb ik niets meer gehoord.'

Heb je slachtofferhulp aangeboden gekregen?

'Ja, maar daar ben ik aanvankelijk niet op ingegaan. Ik dacht dat ik wel oké was. Maar ik merkte dat de berichten veel impact op me hebben gehad en dat ik angstig was geworden. Het leek me goed om erover te praten. Ik ben er in tweede instantie dus achteraangegaan, maar heb niets meer gehoord.'

Schrijf je nog datgene wat je wil schrijven?

'Ja absoluut. Ik vind niet dat ik me door haatberichten moet laten wegjagen. Wel snap ik heel goed dat mensen vanwege bedreigingen stoppen. Zelf heb ik er ook wel eens aan gedacht. Niet vanwege dit incident, maar het is een veel structureler probleem. En soms komt het ook uit de hoek van andere professionals. Van bijvoorbeeld radicaal-rechtse platforms of opiniemakers die hetzes beginnen of artikelen schrijven waardoor er trolls op je afkomen.

Ik vind het belangrijk om te zeggen: bedreigd of geïntimideerd worden terwijl je gewoon je werk doet, is zo constant, zo naar, zo verschrikkelijk. Het gaat niet meer om de inhoud maar om de persoon en als je niet aan de norm voldoet dan verdien je blijkbaar heel veel haat.'

Hoe gaan opdrachtgevers hier mee om?

'NRC is wel alert door te vragen hoe het gaat, op te letten wat er gebeurt en mijn naam niet te taggen op social media. Dat laatste heb ik overigens zelf al een tijd terug moeten vragen. Ik heb meerdere opdrachtgevers en heb het idee dat de meeste niet goed weten hoe ze hiermee om moeten gaan. Veel media onderschatten de impact en heftigheid van de reacties en mijn positie als zwarte vrouw die zich begeeft in het publieke debat. Het zou fijn zijn als werkgevers je rugdekking geven en dat er een protocol komt hoe met bedreigingen moet worden omgegaan.'

Heb je tips voor agenten?

'Ik denk dat ik het getroffen heb vanwege mijn publieke status, want de politie nam de melding zeer serieus. Het is tegelijkertijd mijn boodschap: neem elke melding serieus. Ook online geweld. Het is op een andere manier geweld dan fysiek geweld op straat, maar wel van dezelfde orde van grootte. Weet hoe je daarmee om moet gaan. Dat vereist denk ik een mentaliteitsverandering en omscholing op het gebied van digitale veiligheid.'

Hoe gaat PersVeilig journalisten helpen?

'PersVeilig is in zijn voorbereidingen heel grondig te werk gegaan. De praktijk zal moeten uitwijzen of PersVeilig ook echt gaat werken. Het hangt er van af of werkgevers en opdrachtgevers zich echt verantwoordelijk gaan voelen voor de veiligheid van hun journalisten en vervolgens dus ook de protocollen gaan volgen. Het is in elk geval echt belangrijk dat hier werk van wordt gemaakt.'